به قلم محمدامين ميرشكاري عضو كانون بصيرت بسيج دانشجويي استان بوشهر
مسجد طراز اسلامی، پایگاه مدیریت خودجوش مردمی است که قرار است تا مختصری در خصوص آنچه مقام معظم رهبری (مدظله العالی) در خصوص مسجد و نماز جماعت آن مطالبه می‌نماید، بنویسیم. شاید توانسته باشیم گامی مؤثر در پیشرفت مسجد و مطالبات رهبری برداشته باشیم. انشاالله.
سال پیش در پیامی عمیق و تخصصی مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی امام خامنه‌ای (مدظله العالی) که برای اجلاس سراسری نماز در بیستمین فصل آن در بوشهر تدوین شده بود، شاهد تٱکید بالایی از سوی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) بر تشکیل مساجد طراز اسلامی بودیم. در مقاله پیش رو سعی شده است تا ابعاد این مطالبه عمیق و علمی را مورد بررسی قرار دهیم.
آنچه که در پیام مقام معظم رهبری به چشم می‌خورد و می‌تواند بطن و زمینه این پیام باشد، جامعیت بخشیدن به ارتباط مسجد با محیط پیرامونی آن است. در واقع آنچه از این پیام برداشت می شود، همان مدیریت منطقه‌ای مسجد در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی و... می‌باشد. یعنی اگر فردی یا افرادی به مسئله‌ای علمی یا دینی یا سیاسی یا هر چیزی از قبیل این موارد برخورد کرد، پایگاه رجوع او مسجد باشد. بنابراین واضح است که بدون وجود مسجد این انتظار، عملی نخواهد شد. یعنی باید تعدد مسجد به حدی باشد که تمامی افراد به آن دسترسی داشته باشند.
حال این جامعیت چگونه پدید می آید؟
شاید در اولین برخورد با مسئله مسجد، امر نماز جماعت و امام جماعت است که ذهن را درگیر خود می کند. ابتدایی‌ترین و در عین حال حساس‌ترین موضوع همین برپایی نمازهای یومیه آن هم به صورت جماعت و با حضور امام جماعت شاخص در مسجد است. اجتماع باشکوه و پرشور اقشار متفاوتی از مردم با افکار گوناگون و سلایق متفاوت، اما عقیده یکسان و نیاز برابر نسبت به نماز، خود جذاب‌ترین بخش مسجد است. آن‌جایی که با سواد و بی سواد، فقیر و غنی، تاجر و کارمند، همگی در صفوفی یکسان، عملی مشابه انجام می‌دهند. این جامعیت خود یک منبع غنی است، منبعی برای هم‌فکری و تبادل نظر بین افراد می‌باشد.
دیدگاه فقیر از دیدگاه غنی در مسایل سیاسی و اجتماعی و حکومتی متفاوت است. همین تفاوت باعث می‌شود تا نظریات متفاوت و راه‌کارهای جدید استخراج شود. این است که جای ارتباط مسئول حکومتی یا.... با مسجد پیدا می‌شود. مسئول باید با حضور در این عرصه و شنیدن افکار متفاوت راه کار صحیحی از میان این افکار استخراج نماید و آن را به کار گیرد لذا این امر شدنی است.
در کنار حضور همه جانبه اقشار گوناگون مردم، نیازی با نام امام جماعت پیدا می‌شود. امام جماعت منشٱ و مؤثرترین عامل جامعیت پیدا کردن مسجد است. شاخصه‌های یک امام جماعت مسجد، طراز اسلامی را رهبر معظم انقلاب (مدظله العالی) این‌گونه بیان می‌کند؛
"امامان جماعت باید آماده سازی خویش برای طبابت معنوی را وظیفه حتمی خود بدانند و مراکز رسیدگی به امور مساجد و حوزه‌های علمیه در همه جا آنان را یاری دهند."
از این جمله بر می‌آید که یک روحانی مسجد طراز اسلامی باید قابلیت ارتباط گیری مؤثر و بالایی داشته باشد. یعنی باید بتواند با یک روان‌شناسی و مخاطب‌شناسی بالا، روح و جان پیر و جوان را مجذوب خود کند و تربیت اسلامی را برای آنان مشخص سازد. در همین فرمایشات، می‌بینید که خود معظم له پرورش امامان جماعت متفکر و رفع نیاز از آنها را بر عهده چه نهادی می‌گذارد. مسائل پیچیده‌ای در این خصوص وجود دارد که مجال این مقاله فرصت بررسی آن را نمی‌دهد.
مسئله بعدی فضای مسجد است؛
فضایی روح انگیز که بتواند انسان‌ها را با هر فکری که دارند به طرف مسجد بکشاند. این فضا باید بسیار موقر، پرطمأنینه و آرامش‌بخش باشد. فضایی که برای یک مسجد طراز اسلامی ترسیم می‌شود، باید هم شأن نیازی که در آن برطرف می شود را داشته باشد. فرد در مسجد باید در یک لطافت روحی و خالی از مخاطرات فیزیکی و فکری حاکم بر فضای خارج مسجد قرار گیرد. به این شرط است که می‌تواند روح و جان خود را در زلال رحمت خدا از زنگار پلیدی‌ها و ناپسندها پاک کند. سکوت، نظافت، همکاری امناء، صمیمیت مسئولین مسجد، دوستی‌ها و صداقت دست‌اندرکاران مسجد این فضا را به وجود می‌آورد. پس فضا سازی غیر از معماری و بناست. هر چند این دو نیز نقش‌های مهمی را ایفا می‌کنند.
یکی دیگر از مسائل جذاب و پر تاثیر، فضای علمی مسجد است؛
مسجد طراز اسلامی باید شاخص‌های یک جامعه را در خود جای دهد. شاخص‌های علمی باید در مسجد جمع شوند و در یک فضای معنوی که در اختیارشان قرار می‌گیرد به تعلیم و تعلم بپردازند. این اصل فراموش شده‌ترین مسئله در مسجد جامعه امروز است. انگیزه‌های علمی باید در مسجد جرقه بخورد. این باعث می‌شود تا شاخص علمی جامعه ما خود را مدیون مسجد ببیند و خود را در اختیار مسجد و مسجدی‌ها قرار دهد تا علم خود را در اختیار آنان قرار دهد. نکته زیبایی که معظم له در ایجاد انگیزه بیان می کنند؛ تشویق دانش‌آموزان به ورود در فضای مسجد است.
علاوه بر این موارد زیرساخت‌های فضای علمی مساجد باید فراهم باشد؛ تعبیه مکانی به عنوان کتابخانه و تجهیز آن از علوم قرآنی و انسانی گرفته تا ریاضی و نجوم و علوم جدید، از راه کارهایی است که می‌تواند کارآمد واقع شود.
مسئله مهم دیگر که از صدر اسلام مورد توجه بوده و از نقاط قابل توجه و مؤثر در ایجاد انقلاب اسلامی ایران و منطقه است و اکنون نیز کم و بیش در مساجد دیده می‌شود، بیان اتفاقات روز و مسائل سیاسی و اجتماعی جامعه و روشنگری در قالب فضای مسجد است؛
مسجد باید پایگاه اطلاع‌رسانی و روشنگری در خصوص جریانات حق و باطل جامعه باشد. آشنایی با سیاست باید در یک فضای آموزشی و غیرمغرضانه و همه جانبه صورت گیرد. آن چه امروز در مساجد جامعه ما دیده می شود جدل سیاسی است و این با "مسجد، طراز اسلامی" همخوان نیست. مسجد باید محل پرورش نیروی مدیر و دانای جامعه باشد.
پرورش مدیر جامعه اسلامی و مهدوی فقط از طریق آشناسازی با ارکان حکومت اسلامی و تبیین موضوع قدمت‌دار "ولایت مطلقه فقیه" میسر است. به روز بودن اهالی مسجد در همه اخبار و مباحث در حال جریان کشور و منطقه و جهان از شاخصه مسجد طراز اسلامی و اهالی آن است.
اگر چنین مسجدی که در رفع همه نیازهای مردم و مؤمنین شکل بگیرد، این مسجد یک پایگاه مدیریت خودجوش مردمی خواهد بود، که اهالی آن می‌توانند از مدیران مدینه فاضله حکومت اسلامی باشند.
البته گوشه‌های دیگری نیز از مسجد طراز اسلامی وجود دارد که مجال بررسی در این مقاله وجود ندارد. سعی شد که مهم‌ترین مسائل بررسی شود.
امید است انشاالله روزی فرا رسد که تمامی مساجد ما مساجد طراز اسلامی باشند. انشاالله/اختصاصی
انتهای پیام
خط سرخ شهادت خط آل محمد و علی است و این افتخار از خاندان نبوت و ولایت برای ما به ارث رسیده است. با این که می دانم این افتخار نصیب هر کس نمی شود ولیکن آرزو بر جوانان عیب نیست. در صورتی که می دانم من گنه کار با قلب سختی که دارم هیچوقت به این آرزو نمی رسم چرا که این نفس اماره همواره سد راه انسان در راه لقاءالله است.